بحث پیامدهای فرهنگی رسانه های جدید الکترونیکی در ایران به واقع نیازمند یک بررسی و تحقیق همه جانبه است. از این رو، آنچه در ادامه می اید صرفاً طرح بحث و فهرستی از پیامدهای فرهنگی رسانه های الکترونیکی جدید در ایران است در عین حال این بحث به سهم خود می تواند چشم اندازی از رسانه های جدید الکترونیکی بر فرهنگ ایران را ترسیم کند از یک منظر و مطابق آنچه که از پیامدهای رسانه های الکترونیک جدید مطرح است، جهان و بالعتبع آن ما (یعنی کشور ایران) وارد عصر دوم رسانه ها شده ایم که بر خلاف دوره مدرن و بحث رسانه های الکترونیک جدید، حاکمیت دارند و «اطلاعات» حرف آخر را می زنند، پدیده ها کمتر قابل پیش بینی شده اند.

جهان امروز جهانی انباشته از سرگشتگی ها دودلی ها تردیدها، عدم قطعیت ها (حتی علوم طبیعی و فیزیک نیز از آن در امان نماندند) سوالات جدید ریسک ها و در یک کلام جهانی بی ثبات و بسیار متغیر است این جهان دیگر مانند گذشته منظم و کاملا قابل کنترل نیست و پیامدهای ناخواستنی بسیاری دارد.

امروزه فرهنگ در غرب به صورت کالایی درآمده و تجاری شده و بازار خود را می جوید. کشور ما، ایران اگر نتواند در رقابت سختی که در حزوه فرهنگ در گرفته با دست پر وارد شود متحمل زیان بسیاری خواهد شد اکنون دیگر نمی توان و نباید به دور خود حصار کشید و خود را از دنیا دور نگاه داشت. در نگاهی اجمالی مهم ترین آثار این وسایل برای ایران را می توان چنین برشمرد:

۱٫ اطلاع رسانی غیر قابل کنترل

اطلاعاتی که اکنونر از طریق فکس، اینترنت (پست الکترونیکی و وب سایت ها) و ماهواره ها ارسال می شود کمتر از طرف حکومت ها قابل کنترل است در عصر جدید شهروندانی که توانایی تهیه لوازم مربوط به اینترنت را در اختیار دارند به راحتی می توانند اطلاعات به روز را از آن سوی جهان دریافت دارند در همان حال اطلاعات نو تولید کرده و در اختیار مخاطبان خود نیز قرار دهند. رسانه های الکترونیک، جدید مرزها را شکسته و در نوردیده و حکومت ها هم کاری در این زمینه نمی تواند بکنند. اطلاع رسانی به شیوه جدید، سبب شکستن انحصار رسانه های داخلی شده و افراد را قادر می سازد، منبع اطلاعاتی خویش را تعیین کنند. کشور ما، ایران به هیچ وجه در این خصوص نمی تواند اطلاعات را کنترل کرده و به دلخواه خود در دسترس مخاطبانش قرار دهد. زمان به نفع تکنولوژی های جدید ارتباطی و به زیان شیوه ای سنتی و انحصاری اطلاع رسانی در ایران است.

۲٫ ظهور انسان هایی با تابعیت بین المللی

شیوه جدید اطلاع رسانی به نوبه خود سبب ایجاد آگاهی های جدیدی شده و انسان هایی نو می آفریند، اطلاعاتی که در عصر دوم رسانه ها تولید و عرضه می شود، غالباً مخاطبانی فراملی و بین المللی دارد انسان های بی شماری با «دیگران» و «غریبه ها» ارتباط برقرار کرده و تبادل اطلاعات می کنند به همین جهت این شیوه اطلاع رسانی، فرهنگ خاصی (جهانی و غربی) را ترویج می کنند و مخاطبان (مصرف کنندگان) اندک اندک بیش از آنکه خود را متعلق به قوم و فرهنگ و کشور خاصی بدانند، خود را انسانی با تابعیت جهانی و بین المللی خواهند نامید، انسان های عصر دوم رسانه ها با وجود فاصله فیزیکی بسیار زیاد می توانند به مقدار زیادی به یکدیگر نزدیک شوند یک ایرانی ممکن است بیش از آنکه با همسایه خود دوست باشد با یک آمریکایی یا خارجی که همیشه با او از طریق اینترنت در ارتباط است، دوست شود.

۳٫ رواج فرهنگ جهانی (و غربی) در ایران

فرهنگ غربی و خصوصاً آمریکایی که امروزه به عنوان فرهنگ جهانی در سراسر گیتی شهرت یافته است، از طریق وسایل الکترونیکی جدید در حال گسترش است. تلویزیون های ماهواره ای خصوصاً به دلیل آنکه اکنون سیستم آن را آنالوگ به دیجیتال تغییر کرده است و از این پس شهروندان سراسر جهان می توانند با کمک آنتن های بشقابی بسیار کوچک همزمان به تماشای چندین کانال بنشینند که اغلب آنها به زبان انگلیسی، برنامه پخش می کنند و فیلم ها و شوهای آمریکایی نمایش می دهند و شبکه خبری CNN و BBC در آن میدان داری می کنند که تمام این برنامه ها چیزی جز ترویج فرهنگ غربی را در دستور کار خود ندارند. اینترنت نیز در این زمینه دست کمی از تلویزیون های ماهواره ای ندارد.

۴٫تغییر هویت نزد جوانان

نفوذ سریع و گسترده وسایل الکترونیکی جدید و در همان حال، بسته بودن فضای فرهنگی کشور سبب شده تا تغییر هویت نزد جوانان ایرانی بسیار زود حادث شود رسانه های الکترونیکی جدید از نظر هویتی وضعیت تازه ای را ایجاد کرده اند که بسیاری از جوانان کاربر این وسایل در ایران هم اکنون مانند غریبه ها رفتار می کنند، لباس می پوشند (و موسیقی های آنها راگوش می دهند). این وسایل در آینده ای نه چندان دور، کاربران آن را در ایران، منفعل و از نظر ذهنی کاملا وابسته به غرب خواهد ساخت. هویتی را که رسانه های الکترونیکی جدید ترویج می کنند و در صدد ساختن آن هستند، هویتی فراملی و احتمالاً هویتی غربی است، این هویت می تواند با هویت ملی ایرانی در تضاد قرار گیرد.

۵٫ افزایش نابرابری ها و طبقاتی شدن بیشتر

هرچند گفته می وشد وسایل الکترونیکی جدید، ارزان و در دسترس است اما باید به خاطر داشت که به هر حال این وسایل و استفاده از خدمات آنها هزینه هایی در بردارد و همکان نمی توانند از آنها استفاده کنند. تحصیل کردگان (بالا) ثروتمندان و شهرنشینان عمده استفاده کنندگان این وسایل در حال حاضر هستند ازاین رو کمترین توانایی استفاده ای از این وسایل را خواند داشت این امر سبب می شود که یک قشر همچنان مانند گذشته بیشتر از امکانات (و حال امکانات اطلاعاتی) استفاده کند و خود را از هر لحاظ به روز و همگام با فرهنگ روز جهان نگاه دارند و اقشار دیگر نیز از دسترسی به آن محروم باشند و توانایی استفاده از آن را نداشته باشند.

۶٫ زبان

یکی از مواردی که باید در بحث پیامدهای وسایل الکترونیکی آن را جدا از مباحث دیگر فرهنگی به صورت مجزا مدنظر قرار داد، زبان است در رسانه های الکترونیکی جدید، غالباً زبان انگلیسی سلطه دارد و می خواهد خود را به تمام (فرهنگ) کشورها از جمله ایران تحمیل کند. نفوذ و گسترش زبان انگلیسی از طریق تلویزیون های ماهواره ای و اینترنت در جای خود می تواند مهم ترین تهدید علیه زبان فارسی قلمداد شود.

۷٫ فقدان سانسور

رسانه های الکترونیکی جدید از قوانین ملی کشورهای مختلف پیروی نمی کنند و از این رو قانونمند و مرز پذیر نیستند. عدم پیروی از مقررات دولت ها سبب شده تا این وسایل ماهیتی جهانی و غیر متمرکز پیدا کرده و دست اندرکاران آنها مطابق امیال و سلیقه های خود عمل کنند. از این رو آنها برنامه ها را مطابق میل خود (یا میل مخاطبان خود) تهیه می کنند و روی آنتن می فرستند فقدان سانسور در اینترنت نیز مانند تلویزیون های ماهواره ای، اطلاعات طبقه بندی شده و حتی تصاویر مغایر شئونات اخلاق را به آسانی در دسترس کاربران قرار می دهد این امر خصوصاً برای کشورهایی مانند ایران می توانند بسیار خطرناک و افسوگر باشد.

۸٫ رواج فردگرایی و انزواطلبی

وسایل الکترونیکی جدید در مجموع سبب رشد فردگرایی و انزاوی اجتماعی اقشار استفاده کننده آن خواهد شد کاربران این وسایل زمان های طولانی را با آنها می گذرانند و در گوشه ای با خیال پردازی و بازیگوشی و به دور از هر گونه سروصدا و مزاحمتی در دنیای خود استفاده کننده به دنبال خواهد داشت که در مجموع منجر به افزایش کنش های فردی و ظهور انسان های منزوی گوشه گیر و کم تحرک می شود بعدها این انسان ها از نظر ارتباطی با دیگر شهروندان مشکل پیدا خواهند کرد و جامعه را درگیر یک تضاد میان کنشی خواهد ساخت بنابراین رواج و گسترش وسایل الکترونیکی جدید در ایران منجر به افزایش انسان هایی گوشه گیر، کم تحرک و منفعل خواهد شد.

منبع: جنگ نرم، جلد ۲، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.